(H)
(H)
65 - (Harise) : Bir yaradır ki, kan çıkmaksızın yalnız deri yırtılmış olur, başa veya yüze mahsus yaralardandır.
66 - (Hâşime) : Başa veya yüze isabet eden bir yaradır ki, bunda kemik kırılmış olur,
67 - (Habs) : Tutmak, tevkif etmek, men eylemek, bir şahsı veya bir malı bir mevkide nezaret altında bulundurmakdir. Bu cihetle habs, «habsi nefs», «habsi ayn» kısımlarına ayrılır. Habsin mukabili, hılâdır, ıhladır, tahliyedir. Gaziler için at ve amme için akar, eşcar vakf edilmesine de habs, hubüs denir. Piyadelere de süvarilerden geri kaldıkları için, «hubüs» denilmişdir. Habs edilen şahsa veya mala «mahbus», habs edilen yere de «mahbis = hapishane, tevkifhane denilir. Mahbes de habs manasınadır. Tam bir günlük habs, bir habsi medîd sayılır.
68 - (Had)': Lûgatde men manasınadır. Nâsi girib çıkmakdan men etdiği için bevyaba, seccana haddad denilmişdir. Bir şeyin mahiyetini tarif ve tayin eden şeye de had denir ki, cem'i «hudud» dur.
Gayri menkullerin ıüh ayetler i ne, yani: sinirlerine de «hudud» denilir. Çünkü bunlar, gayrimenkulierin arazinin sahalarını tayin, başkalarına karışmalarını men eder. İşte bu münasebetle bir kısım cezalara da hudud adı verilmişdir. Zira bu cezalar, mazarratları bütün beşeriyete dokunan bir takım fena hareketlerden insanları zecr ve men eder. Bunlar, mücrimler hakkında birer ukubet olduğu gibi müşahidler hakkında da birer ibret ve intibah vesilesi teşkil eder ve âmmenin menfaatlerini mu-tazammın bulunur.
69 - (Haddi sirkat) : Şartları mevcuçi ve usulü dairesinde sabit olan bir sirkatden dolayı sârik = hırsız hakkında kat'ı uzuv suretiyle yapılacak bir ukubetdîr.
70 - (Haddi sekr) : Hamrden başka müskir meşrubatdan birinin bü'ihüyar içilmesinden mütehassil sarhoşlukdan dolayı icab eden uku-
1 betdir ki, mikdarı haddi hamr gibidir.
71 - (Haddi hanır) : Az veya çok mikdarda bil'ihtiyar hamr denilen mayi müskirin içilmesinden dolayı tatbiki icab eden ukubetdir ki, hur ve hurre hakkında seksen, rakik hakkında da kırk celdedîr. Buna «haddi şürb» de denir.
72 - (Haddi kazf) : Bir muhsen veya. muhseneye, yani: mükellef,nur, müslim, zinadan afif = zinadan nefsini siyanet etmekle maruf bir kimseye dan adilde ta'yir ve şetm kasdile zina isnad eden mükellef bir şahıs hakkında tatbik edilecek bir ukubetdir ki, bunun mikdarı, hur ve hurre hakkında seksen, rakik hakkında da kırk değnek darbesidir.
73 - (Haddi zina) : Şeraiti dahilinde vaki ve sabit olan zina fa-zihasmdan dolayı mürtekibi hakkında tatbik edilecek bir ukubetden iba-retdir. Bu ukubet, muhsen ve muhsene olanlar hakkında recimden, ihsan sıfatını haiz olmayanlar hakkında da celdeden îbaretdir. Bu oelde-lerin adedi, hur ile hurre hakkında yüz, rakik hakkında da ellidir.
74 - (Hududi seriye) : Âmme mesalihi için, yani: içtimaî heyete aid fesadları def, menfaatleri celb için ifası icab eden ve mikdarları şer' an muayyen bulunan haddi sirkat, haddi sekr, haddi hamr, haddi kazf, haddi zina ile yol kesicilere mahsus hadden ibaretdir. Bunlara «hududi hâlise» denildiği gibi «hukukullah* da denir.
75 - (Hudtıdda velayeti istifa) : Sirkat gibi, şürbi, hamr gibi esbabı hududi irtikâb eden mükellef şahıslar hakkında icab eden şer'î hadleri tatbik etmek salâhiyetinden ibaretdir. Bu salâhiyet, âmme namına hareket eden veliyyül'emr ile hâkimlere aiddir.
76 - (Mırz) : Bir mâlin adet veçhile muhafazasına mahsus nıa-haldir.
77 - (Hirz bîııefsihi) : içinde eşya saklanmak üzere ha-zirlanıb içerisine izinsiz girilmesi memnu olan herhangi bir yerdir. Evler, dükkânlar, çadırlar gibi. Sandıklar, kasalar da bu hükümdedir.
«Hırz bigayrihi» ise esasen eşya saklamak üzere müheyya ve izinsiz girilmesi memnu olmayıb içerisine konulacak malların yanı başında muhafızı bulunan herhangi yerdir. Mescidler, yollar, sahralar bu kısım hırzdan sayılır.
78 - (Hükümetin) : Gayri mukadder bir erş demekdir. Yani: mikdarı şer'an muayyen olmayıb ehli vukufun usulü dairesinde takdir ve tayin edeceği diyetdir. Buna «hükmül'adl» de denir.
79 - (Hükûmetirelem) : Şecce veya cirahesi iltiyam ke3b edib de eseri kalmamış olan meşcuc veya mecruh için çekmiş, olduğu elemden dolayı ehli vukufun takdir edeceği bir erş, bir zeman demekdir. Buna «ersi elem», yani acı bedeli de denilmektedir. [9]
65 - (Harise) : Bir yaradır ki, kan çıkmaksızın yalnız deri yırtılmış olur, başa veya yüze mahsus yaralardandır.
66 - (Hâşime) : Başa veya yüze isabet eden bir yaradır ki, bunda kemik kırılmış olur,
67 - (Habs) : Tutmak, tevkif etmek, men eylemek, bir şahsı veya bir malı bir mevkide nezaret altında bulundurmakdir. Bu cihetle habs, «habsi nefs», «habsi ayn» kısımlarına ayrılır. Habsin mukabili, hılâdır, ıhladır, tahliyedir. Gaziler için at ve amme için akar, eşcar vakf edilmesine de habs, hubüs denir. Piyadelere de süvarilerden geri kaldıkları için, «hubüs» denilmişdir. Habs edilen şahsa veya mala «mahbus», habs edilen yere de «mahbis = hapishane, tevkifhane denilir. Mahbes de habs manasınadır. Tam bir günlük habs, bir habsi medîd sayılır.
68 - (Had)': Lûgatde men manasınadır. Nâsi girib çıkmakdan men etdiği için bevyaba, seccana haddad denilmişdir. Bir şeyin mahiyetini tarif ve tayin eden şeye de had denir ki, cem'i «hudud» dur.
Gayri menkullerin ıüh ayetler i ne, yani: sinirlerine de «hudud» denilir. Çünkü bunlar, gayrimenkulierin arazinin sahalarını tayin, başkalarına karışmalarını men eder. İşte bu münasebetle bir kısım cezalara da hudud adı verilmişdir. Zira bu cezalar, mazarratları bütün beşeriyete dokunan bir takım fena hareketlerden insanları zecr ve men eder. Bunlar, mücrimler hakkında birer ukubet olduğu gibi müşahidler hakkında da birer ibret ve intibah vesilesi teşkil eder ve âmmenin menfaatlerini mu-tazammın bulunur.
69 - (Haddi sirkat) : Şartları mevcuçi ve usulü dairesinde sabit olan bir sirkatden dolayı sârik = hırsız hakkında kat'ı uzuv suretiyle yapılacak bir ukubetdîr.
70 - (Haddi sekr) : Hamrden başka müskir meşrubatdan birinin bü'ihüyar içilmesinden mütehassil sarhoşlukdan dolayı icab eden uku-
1 betdir ki, mikdarı haddi hamr gibidir.
71 - (Haddi hanır) : Az veya çok mikdarda bil'ihtiyar hamr denilen mayi müskirin içilmesinden dolayı tatbiki icab eden ukubetdir ki, hur ve hurre hakkında seksen, rakik hakkında da kırk celdedîr. Buna «haddi şürb» de denir.
72 - (Haddi kazf) : Bir muhsen veya. muhseneye, yani: mükellef,nur, müslim, zinadan afif = zinadan nefsini siyanet etmekle maruf bir kimseye dan adilde ta'yir ve şetm kasdile zina isnad eden mükellef bir şahıs hakkında tatbik edilecek bir ukubetdir ki, bunun mikdarı, hur ve hurre hakkında seksen, rakik hakkında da kırk değnek darbesidir.
73 - (Haddi zina) : Şeraiti dahilinde vaki ve sabit olan zina fa-zihasmdan dolayı mürtekibi hakkında tatbik edilecek bir ukubetden iba-retdir. Bu ukubet, muhsen ve muhsene olanlar hakkında recimden, ihsan sıfatını haiz olmayanlar hakkında da celdeden îbaretdir. Bu oelde-lerin adedi, hur ile hurre hakkında yüz, rakik hakkında da ellidir.
74 - (Hududi seriye) : Âmme mesalihi için, yani: içtimaî heyete aid fesadları def, menfaatleri celb için ifası icab eden ve mikdarları şer' an muayyen bulunan haddi sirkat, haddi sekr, haddi hamr, haddi kazf, haddi zina ile yol kesicilere mahsus hadden ibaretdir. Bunlara «hududi hâlise» denildiği gibi «hukukullah* da denir.
75 - (Hudtıdda velayeti istifa) : Sirkat gibi, şürbi, hamr gibi esbabı hududi irtikâb eden mükellef şahıslar hakkında icab eden şer'î hadleri tatbik etmek salâhiyetinden ibaretdir. Bu salâhiyet, âmme namına hareket eden veliyyül'emr ile hâkimlere aiddir.
76 - (Mırz) : Bir mâlin adet veçhile muhafazasına mahsus nıa-haldir.
77 - (Hirz bîııefsihi) : içinde eşya saklanmak üzere ha-zirlanıb içerisine izinsiz girilmesi memnu olan herhangi bir yerdir. Evler, dükkânlar, çadırlar gibi. Sandıklar, kasalar da bu hükümdedir.
«Hırz bigayrihi» ise esasen eşya saklamak üzere müheyya ve izinsiz girilmesi memnu olmayıb içerisine konulacak malların yanı başında muhafızı bulunan herhangi yerdir. Mescidler, yollar, sahralar bu kısım hırzdan sayılır.
78 - (Hükümetin) : Gayri mukadder bir erş demekdir. Yani: mikdarı şer'an muayyen olmayıb ehli vukufun usulü dairesinde takdir ve tayin edeceği diyetdir. Buna «hükmül'adl» de denir.
79 - (Hükûmetirelem) : Şecce veya cirahesi iltiyam ke3b edib de eseri kalmamış olan meşcuc veya mecruh için çekmiş, olduğu elemden dolayı ehli vukufun takdir edeceği bir erş, bir zeman demekdir. Buna «ersi elem», yani acı bedeli de denilmektedir. [9]
Konular
- Mecellenin Kaldırılması
- Akidlerde İtibar Maksad ve Mânâyadır; Elfaz ve Mebâniye Değildir.
- Yakın Şüphe İle Zail Olmaz.
- Bir Şeyin Bulunduğu Hal Üzere Kalması Asıldır.
- Kadîm Kıdemi Üzere Terk Olunur
- Zarar Kadîm Olmaz
- Beraati Zimmet Asıldır
- Arızî Sıfatlarda Aslolan Ademdir
- Bir Zamanda Sabit Olan Şey..
- Yeni Meydana Gelen Bir Olayın ..
- Kelâmda Aslolan Mânâ-yı Hakîkîdir
- Sarahat Karşısında Delâlete İtibar Yoktur
- Mevrid-i Nasda İçtihada Mesağ Yoktur
- Kıyasa Aykırı Olarak Sabit Olan Şey ..
- İctihadla İctihad Nakz Olunmaz
- Meşakkat Kolaylığı Celbeder
- Bir İş Daralınca Genişlemeye Yüz Tutar
- Zarar Ve Mukabele-i Bizzarar Yoktur
- Zarar İzâle Olunur
- Zaruretler Mahzurlu Şeyleri Mubah Kılar
- Zaruretler Kendi Miktarınca Takdir Olunur
- Bir Özür İçin Caiz Olan Şey ..
- Mâni' Zail Oldukta Memnît Avdet Eder
- Bir Zarar Kendi Misliyle İzale Olunmaz
- Zararı Âmmı Defi' İçin Zararı Hass İhtiyar Olunur
- Madde 21 = Geçersiz sebeple yapılan feshin sonuçları
- İSLAM VE MODERN HUKUK KARŞILAŞTIRILMASIYLA CEZA HUKUKUNA VE KISASA KISA BİR BAKIŞ
- İSLAM'DA İNSAN HAKLARI
- OSMANLI'DA MECELLE VE FRANSIZ MEDENİ KANUNUNU TARTIŞMALARI
- DÜNYADA HUKUK EĞİTİMİ VE AVUKATLIK STAJI