Haksiz Yere Yapılan Katillerin Nevileri

Haksiz Yere Yapılan Katillerin Nevileri:


205 - : Cezayı müstelzim olan katiller, aşağıdaki vechüe beş ne­vidir:

(1) : Amden katildir ki, Öldürülmesi meşru olmayan bir inşam Ma­tı carihadan veya o hükümdeki bir şey ile kasden öldürmekdir. Bir şah­sı kılıç ile ve kurşunla kasden vurub öldürmek gibi.

(2) : Şİbhi amddir ki, öldürülmesi caiz olmayan bir inşam âlâtı ca-rihadan sayılmayan bir şey ile kasden öldürmekdir. Küçük bir ağaç veya taş parçasiyle veya bir iki tokat vurulmasiyle husule gelen katil git Buna «şibhül'hata» da denir. Çünkü bu katil, kasde mukarin olduğu için amde benzer, kendisinde katil âleti değil, tedib âleti kullanıldığı cihetk-de hataya müşabihdir.

Galib hâle nazaran helake müeddi olacak büyük taş veya büyük değnekle vukua gelen bir katil de îmamı Âzam'a göre şibhî amddir. Fa­kat İmameyne göre vesair müctehidlere göre bu, amden katildir, velev ki kullanılan o büyük taş veya değnek, vücudt cerh edecek, delebileceU bir durumda bulunmasın.

Küçük bir değneğin mütevaliyen vurulması neticesinde husule ge len bir kati ise Hanefî müctehidlerince §ibhi amd olduğu halde İmamı. Şafiîye göre amdden sayılır.

Bir şahsın boğazına ip takılarak sıkılmak veya asılmak suretıyîe kati edilmesi de imamı Âzam'a göre şibhi amd, îmameyne göre amd sa­yılır.

Şunu da ilâve edelim ki: Cârin olmayan bir âlet ile kasden vuku bu--lan bir katlin-şibhi amd olması, cerhe mukarin olmadığı takdirdedir. Cerhe mukarin olursa amden kati hükmünde olur.

Binaenaleyh sopa ile kasden döğülen bir şahsın bir uzvu mecruh olub da bundan müteessiren vefatı vuku bulsa rîarıbı hakkında katli amd cezası tertib edilir.

(3) : (Hataen kati) : Bir İnsanı kasde mukarin olmaksızın bir yanlışlıkla öldürmekdir. îki kısma ayrılır:

Birincisi: Failin zannında vuku bulan hatadır. Av veya başka bit şahıs zanniyle atılan kurşun ile bir İnsanın Öldürülmesi gibi. Fakat bir insanın muayyen bir uzvuna atılan bir kurşun veya havale edilen bir kılıç, o insanın diğer bir uzvuna isabet ederek mevtini intaç etdiği tak­dirde amden bir kati hâdisesi vücude gelmiş olur.

İkincisi: failin fi'linde vukua gelen hatadır. Muayyen bir insana ve ya bir hedefe atılan kurşun ile diğer bir insanın kazaen öldürülmesi gibi.

(4) : Hata mecrasına carî katildir ki, gayri ihtiyarî bir fi'î ile vu­kua gelen ölüm hadisesidir. Uyumakda bulunan bir şahsın, üzerine düş­tüğü bir kimseyi öldürmesi gibi. Bir hamalın arkasındaki veya elindeki yükün kazara düşerek bir insanı telef etmesi de bu kabildendir.

(5) : Tesebbüben katildir ki, bir insanın Ölmesine sebebivet ver-mekdir. Yani: bir şeyde bir ademin cereyanı âdet üzere telef olmadın:) sebebi müfzî olan bir fi'l vücude getirmekdir. Bir şahsın âmmeye an' bir yol üzerinde izinsiz olarak kazıdığı kuyuya veya yığmış olduğu taş ların Üzerine bir kimsenin düşüp ölmesi gibi.

Tariki, âmme dökülen kaypak bir şey yüzünden bir kimsenin gö­çerken ayağı kayarak düşüp telef olması da bu cümledendir.

Tesebbüben kati, manen katil ise de aureten katil değildir. Bunun mukabili «mübaşereten kati» dir ki, bir kimsenin bir şahsı amden veya hataen bizzat vurup öldürmesi demekdir. Bu, hem manen, hem -de aure­ten bir katildir.

îkrah tarikiyle olan kati de mülcî olan mücbire nazaran mübaşere-_ten kati sayılır. Çünkü mükreh, mücbirin bir âleti icraiyyesi mesabesin­de olduğundan asıl katle mübaşeret eden, mücbir olmuş olur. Bedayi, Kâfi, Hindiyye.

« (Mâlikîlere göre katiller, başlıca şu üç nev'e ayrılır:»

(1) : Mübaşereten kati '*- İtlaf: harbî olmayan bir mükellefin bir ma'sumüddemi bir âleti cariha ile ve kati kasdiyle vurub Öldürmesidir.

Maamafih bu vurmakla kati kasdedilmese de vurulan şahıs Zeyd, zannedilirken Amr olduğu belirse de yine bu kati, mübaşereten itlaf sa­yılır.

(2) : îtlâf bissebeb. Bir kimsenin herhangi bîr yerde velev ki ken­di evinde kuyu kazması, veya yol üzerine kayılacak şeyleri atması, veya yola hayvan bağlaması, veya kelbi akur edinmesi gibi bir suretle bîr şahsın ölümüne sebebiyet vermesidir.

(3) : Hataen kati: Bir kimsenin bir şahsı ya lâtife veya te'dih maksadiyle küçük odun parçası veya kamış gibi bir gey ile vurub Öldür­mesidir. Bu nıaksad için kıhc gibi öldürücü bir şey kullanılmış olursa amd sayılır. Şerhi Ebil'berekât.)

(Şafiîlere göre de nefs hakkındaki cinayetler şu üç kısma ayrılır:

(1) : Amden kati, muayyen bir şahsı kasd ederek galib hale na­zaran insanı öldürecek bir şey ile veya ağır bir cisim ile o şahsı öldür­mek dir.

(2) : Şibhi amd, bir şahsı galibi hale nazaran insanı öldüremeye-cek bir şey ile, meselâ asa ile veya kamçı ile vurub öldürmekdir.

Bir kimseyi öleceği bîr yerine iğne sokmakla öldürmek amd sayı­lır. Başka bir uzvuna iğne sokub teverrümüne, teessürüne badi olmak suretiyle öldürmek de amdden maduddur. Fakat böyle bir eser zuhur etmeksizin derhal ölse şibhi amd olmuş olur. Bir kavle göre bu da amd-dîr. Diğer bir kavle göre bu, bir cinayet sayılmaz.

Kezaiik: Bir kimse, bir şahsı habs edib taamdan, sudan, bunları te-lebden men ederek ölümüne sebebiyet verse bakılır: Eğer galib hale na­zaran insanın öleceği mikdar bir zaman geçmiş olursa bu bir amddir. Fakat daha bu kadar müddet geçmeden, yani: o şahıs evvelce aç ve su­suz olmayıb habs edildiği müddet de açlıkdan, susuzluktan ölecek mîldarda bulunmasa bu esnadaki ölüm, şibhi amd olur.

(3) : Hataen kati: Bir kimsenin bir ağaca attığı taşın isabetiyle bir şahsın düşüb ölmesi gibi bir ölüm hadisesidir. Bir kimsenin bir şahı-üzerine bilâ kasdin düşerek Ölümüne sebebiyet vermesi de bu kabilden* dir. Minhacüt'talibîn.)

(Hanbelîlere göre de katiller üç kısımdır:

(1) : Kati amddir ki: canının masum bir kimseyi insan olduğunu bildiği halde kendisiyle öleceğine zanm galib bulunan bir jey ile kasdcn öldürmesidir.

(2.) : Şibhi amddir ki: Bir kimseyi galib hâle nazaran insan öldü­rebilecek bir şey ile yaralamak sızın vurub Öldürmekdir.

(3) : Katli hatadır ki, yapılması caiz bir şey yapılırken bu yüzdnn istemeksizin bir kimsenin ölümüne sebebiyet vermekdir. Ava atılan bir Turşunla masumüddem bir şahsın kazara vurulması gibi. Mübahüddem .annedilerek öldürülen kimsenin masumüddem bir insan olduğunun tebeyyün etmesi de bu kabildendir. Neylül'meârib.)

(Zahirîlere göre de kati iki kısımdır, bunun üçüncü bir kısmı yokdur. Şöyle ki:

(1) : Katli amd, bir müslümani haksız yere insanı öldürecek bir şey ile vurub Öldürmektir.

(2) : Katli hata, bir şeye atılan ve emsalinin iaabeüyle bazan ölün; hâdisesi vücude gelen bir şeyin kasd edilmeksizin bir müslime çarpara!: ölümünü intaç etmesi gibi.

Bir müslümana kazara çarparak ölümüne sebebiyet vermek veyj\ darı harbde gayri müslim sanılarak bir müsîümanı öldürmek de katlı hata kabilindendir.

Haddi zatında muhtî olan bir kimsenin kendisini muhik sanarak bir te'vile mebni birisini öldürmesi de bu kabilden sayılır.

Bir kimseyi, hiçbir insanı emsalinin Öldüremeyeceği bir şey ile vu­rub öldürmek ise ne amddir, ne de hata. Bundan dolayı faili hakkınd* yalnız te'dib lâzım gelir. Elmuhallâ.) [26]